اضطراب کلاس اولی‌ها؛ از خانه تا کلاس درس/ مسئول ترس کودکان کیست؟

اخبار اجتماعی پایشگر-با باز شدن درهای مدرسه و قدم گذاشتن کودکان به سال اول دبستان، دنیایی تازه و پر از تغییرات برایشان آغاز می‌شود؛ جایی که بازی‌های بی‌دغدغه خانه جای خود را به قوانین مدرسه می‌دهد و دوری از آغوش گرم والدین، ترسی در دل آنها می‌کارد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی پایشگر، گوهریسنا انزانی، روانشناس کودک و نوجوان در گفت‌وگو با ایسنا، ورود کودکان به مدرسه را پلی حساس و سرنوشت‌ساز می‌داند که همراه با اضطراب و استرس‌های طبیعی است و می‌گوید: کودکانی که به کلاس اول می‌روند، برای اولین بار با دنیایی روبرو می‌شوند که پر از چالش‌های نو است؛ جدایی از والدین، مواجهه با معلمان و قوانین تازه و انتظاراتی که ممکن است برایشان سنگین باشد.

وی ادامه می‌دهد: این تغییرات گاهی به ترس‌هایی چون دلتنگی و ناامنی، نگرانی از اشتباه و شکست و احساس طردشدگی منجر می‌شود. فشار برای موفقیت تحصیلی، نداشتن مهارت‌های اجتماعی لازم، و نظم متفاوت مدرسه نیز بر این اضطراب می‌افزاید.

انزانی خاطرنشان می‌کند: خواب نامنظم و بی‌قراری در ماه‌های نخست، نشانه‌های رایج این نگرانی است. در همین راستا والدین باید به این احساسات فرزندان خود با آرامش و مهربانی پاسخ دهند و اگر اضطراب به نشانه‌های جدی مثل دل‌درد یا امتناع از مدرسه رفتن تبدیل شد، حتماً به متخصص مراجعه کنند.

نقش والدین و معلمان در کنترل اضطراب کلاس اولی‌ها

این روانشناس یکی از مهم‌ترین نکات برای کاهش اضطراب کودکان کلاس اولی را ارتباط مستمر والدین با معلم و مدرسه می‌داند و تأکید می‌کند: والدین باید ویژگی‌ها و خصوصیات کودک‌شان را به معلم بگویند و اگر نشانه‌های اضطراب دیدند، سریعاً با مدرسه و مشاور در تماس باشند.

وی می‌گوید که اگر در این دوران والدین نیز دچار اضطراب باشند اضطراب والدین نیز به‌راحتی به کودک منتقل می‌شود؛ اگر والدین نگران، کنترلگر یا وسواسی باشند، اضطراب آنها به فرزندشان سرایت می‌کند که در این زمینه انتظار کامل بودن، تأکید زیاد روی نمره و مقایسه کودک با دیگران، فشار مضاعفی بر کودک وارد می‌کند.

انزانی می‌افزاید: البته از سوی دیگر، بی‌توجهی والدین یا سرکوب احساسات کودک نیز باعث می‌شود کودک احساس تنهایی و رهاشدگی کند. وقتی والدین اشتباه یا شکست کودک را با تنبیه پاسخ می‌دهند، ترس از مدرسه در کودک شکل می‌گیرد.

وی معتقد است که نقش والدین در این مرحله، تعیین‌کننده و حیاتی است. باید با رفتار آرام و منطقی، تقویت مهارت‌های فردی کودک و ایجاد فضای امن در خانه، زمینه‌ای فراهم کنند که کودک احساس امنیت کند.

نقش کلیدی معلمان در آرامش‌بخشیدن به کودکان

معلمان، به‌ویژه در پایه اول، نقش بسیار مهمی در کاهش اضطراب دارند. انزانی می‌گوید: اولین تجربه رسمی کودک با معلمش شکل می‌گیرد و نحوه برخورد، گفتار و فضای کلاس، تأثیر مستقیمی بر اضطراب و ادامه آن در آینده دارد. معلمان باید با لبخند، صبوری و ارتباط چشمی، فضایی امن ایجاد کنند. یادگیری سریع اسم کودک و صدا کردن مهربانانه او، پذیرفتن ترس‌ها و احساساتش و احترام به نگرانی‌هایش، بسیار اثرگذار است. به طور مثال معلمان باید به جای گفتن «نترس»، باید بگویند: «من اینجا هستم تا به تو کمک کنم».

اهمیت بازی و فعالیت‌های هدفمند در کاهش اضطراب

انزانی در ادامه با بیان اینکه بازی و فعالیت‌های خلاقانه، به خصوص در هفته‌های اول، می‌تواند اضطراب کودکان را به‌طرز چشمگیری کاهش دهد، توضیح می‌دهد: استفاده از نقاشی، بازی‌های گروهی، عروسک‌گردانی، نمایش احساسات و بازی‌های تنفسی، به کودکان کمک می‌کند احساسات‌شان را تخلیه و کنترل کنند. برخی بازی‌های ساده مانند «تمرین لاک‌پشت» که در آن کودک با نفس‌های عمیق خود را آرام می‌کند، یا بازی‌های بادکنک برای رهاسازی افکار منفی، می‌توانند بسیار مؤثر باشند.

نشانه‌های اضطراب شدید و ضرورت مراجعه به متخصص

وی ادامه می‌دهد: اگر کودک به صورت مداوم امتناع از مدرسه رفتن دارد، روزانه گریه می‌کند، دچار علائم جسمانی مثل دل‌درد یا سردرد است، یا تغییرات رفتاری چشمگیر مانند انزوا، پرخاشگری یا کاهش شدید علاقه به درس و بازی نشان می‌دهد، اینها هشدارهای جدی اضطراب هستند. در چنین مواردی باید سریعاً به مشاور یا روانشناس متخصص مراجعه شود. درمان به‌موقع می‌تواند از پیشرفت اختلالات جدی‌تر مانند افسردگی، وسواس و افت تحصیلی جلوگیری کند.

تأثیر دوران کرونا بر اضطراب کودکان

وی همچنین به تأثیر دوران کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید: تعاملات اجتماعی کودکان در سن حساس پیش‌دبستان یا مهد کودک کاهش چشمگیری داشت. آموزش مجازی و نبود نظم مشخص در خانه، افزایش وابستگی به والدین و کمبود مهارت‌های اجتماعی، اضطراب جدایی را شدیدتر کرده است. از همین روی، والدین باید صبور و همدل باشند. اضطراب کودک را سرکوب نکنند. محیطی امن و پیش‌بینی‌پذیر در خانه فراهم کنند. انتظار معقول از کودک داشته باشند. اشتباه کردن را بخشی طبیعی از یادگیری بدانند. مسئولیت‌های ساده و قابل انجام به کودک بدهند. از مقایسه کودک با دیگران بپرهیزند و با کودک درباره احساساتش صحبت کنند و او را تشویق کنند تا در مورد موفقیت‌های کوچک خود بگوید.