توقف مذاکرات وین/ جهان در آستانه فاجعه بزرگ

یادداشت و تحلیل پایشگر– مهدی تدینی

مذاکرات وین متوقف شد. پیداست مذاکره‌کنندگان کوشیده‌اند این «خبر بد» را با «لحن خوب» و جملات امیدبخش بیان کنند. بورِل، مسئول سیاست خارجی اتحادیۀ اروپا، خواسته است کدهایی هم در خبر بگنجاند و از تأثیر «عوامل بیرونی» سخن گفته. بر کسی پوشیده نیست که این عوامل بیرونی «جنگ روسیه» است.

هیچ‌گاه متوهم نبوده‌ام که فکر کنم با احیای برجام اوضاع ایران گل و بلبل خواهد شد. ما مردم ایران مرغ عروسی و عزاییم. اما با این سطح از فشار اقتصادی و معیشتی و با سوختن زندگی مردم زیر بار تورم و نابودی ساده‌ترین آرزوهای مردم زیر بار مناقشۀ هسته‌ای و نیز با توجه به ناکارآمدی در ادارۀ امور، تردیدی ندارم که به برجام نیاز داریم؛ حتی اگر منافع عینی آن اندک باشد.
اما پس از حملۀ روسیه به اکراین روزبه‌روز بیشتر اصرار داشته‌ام که برجام در اسرع وقت احیا شود.. مناسبات دنیا به هم ریخته و هیچ کشوری از فردا خبر ندارد. بیم آن می‌رود که جهان در آستانۀ یک فاجعه باشد. اوضاع جهان شکننده است و اگر قرار باشد گسل‌ها گشوده شود، ایران به حکم وضعیت ژئوپولتیکِ موجود «روی گسل» قرار دارد.

هشدار می‌دهم! کل مناسبات و معادلات ایران عوض شده است. همۀ معادلاتِ پیش از بیست‌وچهارم فوریۀ ۲۰۲۲ را بگذارید کنار! جهان عوض شده! تحلیل و سیاست ما نیز بی‌درنگ باید متناسب با خطرهای جدید تغییر کند. امروز دلایلم برای بازگشت به برجام دلایل سه هفته پیش نیست. ایران برای بالا بردن امنیت و ایجاد بازدارندگی به برجام نیاز دارد.
غرب هم امروز به دلیل بحران موجود بسیار بیشتر از قبل به احیای برجام نیاز دارد. با توجه به پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، انباشت زمان و بحران جنگ، سطح ریسک از حد مجاز بالاتر رفته است. بی‌تعارف و بی‌پرده هشدار می‌دهم مراقب ایران و ایرانیان باشید! سرنوشت ما دست شماست و توان ما نامحدود نیست. شما نمی‌توانید همۀ عوامل خطر را شناسایی و مهار کنید! سطح ریسک را پایین بیاورید. این جمله را روزی صد بار در ذهن یادآوری کنید: «اوضاع جهان عوض شده!»

سخنی هم با مخالفان سنتی برجام دارم: دو گروهی که با انگیزه‌های متضادِ حکومت‌دوستی و حکومت‌ستیزی از اول مخالف برجام بوده‌اند! برجام یک «ایدۀ اصلاح‌طلبانه» نیست که از دو منظر متضادِ حکومت‌دوستانه یا حکومت‌ستیزانه از آن متنفر باشید و بگویید «پیف‌پیف!» نه تنها هیچ تضمینی وجود ندارد که نبودن برجام به هدف سیاسی شما کمک کند، بلکه بیم آن هم می‌رود که نبودن برجام تأثیری برخلاف اهداف سیاسی شما داشته باشد. سرنوشت مردم ایران بدون برجام در خطر است و هیچ‌کدام از شما دو گروهِ متضاد نیز بدون برجام به هدفتان نمی‌رسید! سیاست هر دوی شما «زمین سوخته» است!