اتحاد در برابر یک‌جانبه‌گرایی/ نقش کلیدی تهران در حفظ ثبات و توسعه سازمان همکاری شانگهای

اخبار سیاسی پایشگر_ تقویت همکاری و توسعه روابط با کشورهای همسایه و همسو و مقابله با یکجانبه‌گرایی غرب، از رویکردهای اصولی جمهوری اسلامی ایران بوده و رئیس‌جمهور پزشکیان نیز از ابتدای فعالیت دولت چهاردهم بارها بر آن تاکید کرده است؛ رویکردی که بویژه درخصوص کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای با ظرفیت‌های فراوان و مکمل برای همکاری‌های منطقه‌ای، از اهمیت بالایی برخوردار است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی پایشگر،«مسعود پزشکیان» صبح امروز یکشنبه ۹ شهریور ۱۴۰۴ به منظور شرکت و سخنرانی در دو اجلاس سازمان همکاری شانگهای (SCO) و شانگهای پلاس که با حضور مقامات بیش از ۳۰ کشور برگزار می‌شود، عازم شهر بندری تیانجین در کشور چین شد که اولین حضور پزشکیان در قامت رئیس‌جمهور اسلامی ایران در چین برای شرکت در این اجلاس رقم بخورد.

براساس اعلام مسئولان برگزاری، در اجلاس امسال قرار است، وضعیت و چشم‌اندازهای گسترش همکاری در تمام زمینه‌های فعالیت سازمان همکاری شانگهای و همچنین مسائل جاری بین‌المللی و منطقه‌ای مورد بررسی قرار گیرد، همچنین رهبران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای روز دوشنبه ۱۰ شهریور در نشستی در قالب کشورهای ناظر، شرکای گفت‌وگو و کشورهای دعوت شده توسط ریاست دوره‌ای این سازمان (چین) و سازمان‌های بین‌المللی با عنوان شانگهای پلاس نیز حضور خواهند یافت.

«شانگهای»، سازمان اوراسیایی میان‌دولتی است که به منظور همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و سیاسی، نخست در سال ۱۹۹۶ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، پایه‌گذاری شد اما اندکی بعد، ازبکستان نیز به این سازمان پیوست و این سازمان به صورت رسمی به عنوان «سازمان همکاری شانگهای» معرفی و شناخته شد. علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک سال بعد ایران، پاکستان، هند و افغانستان در سال ۲۰۰۵ و پس از آن بلاروس به عنوان عضو ناظر به این سازمان ملحق شدند. هندوستان و پاکستان ابتدا در سال ۲۰۱۵ به عنوان عضو ناظر و پس از اجرای شرایط لازم در سال ۲۰۱۷ به عضویت کامل این سازمان درآمدند.

ایران نیز که در سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر به سازمان همکاری شانگهای پیوسته بود، یک سال بعد برای عضویت کامل در این سازمان درخواست داد. این درخواست بحث‌های زیادی را برانگیخت و سرانجام پس از برجام و تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل، محدودیت قانونی ایران (به دلیل تحریم‌های فصل هفتمی سازمان ملل) برای عضویت در این سازمان برداشته شد و با عضویت کامل ایران در بیست و یکمین اجلاس سران در سال ۲۰۲۱، موافقت شد که لایحه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران در این سازمان اقتصادی در تاریخ ۶ آذر ۱۴۰۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در کمتر از دو سال و همزمان با برگزاری اجلاس مجازی سران کشورهای عضو این سازمان در ۴ ژوئیه ۲۰۲۳ در هند عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان، تصویب و اعلام شد.

هم اکنون کشورهای چین، هند، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان، ازبکستان و بلاروس دیگر اعضای دائمی این سازمان هستند و کشورهای دیگری از جمله مغولستان به عنوان عضو ناظر و ارمنستان، جمهوری آذربایجان، کامبوج، نپال، سریلانکا، ترکیه، عربستان سعودی، قطر، مصر، کویت، مالدیو، میانمار، امارات و بحرین نیز شرکای گفت‌وگوی این سازمان منطقه ای هستند.

بنا بر اعلام وزارت امور خارجه چین، این اجلاس امسال ۳۱ اوت و اول سپتامبر (۹ و ۱۰ شهریورماه) به میزبانی شهر تیانجین و به ریاست «شی جین پینگ» رئیس جمهور این کشور برگزار می‌شود و لذا، رئیس‌جمهور چین از رئیس‌جمهور پزشکیان و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و دیگر سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای برای سفر به کشورش دعوت کرده است.

اجلاس شانگهای گامی مهم در جهت تقویت چندجانبه‌گرایی و صلح منطقه‌ای

سازمان همکاری شانگهای با عضویت کشورهایی که جمعیتی بالغ بر ۲ میلیارد و پانصد میلیون نفر را در بر می‌گیرد، بیش از ۴۰ درصد اقتصاد جهان را شامل می‌شود و ظرفیتی کم‌نظیر برای گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی فراهم آورده است.

دکتر پزشکیان صبح یکشنبه پیش از عزیمت به بندر تیانجین، این نشست را فرصتی تاریخی برای تقویت چندجانبه‌گرایی، توسعه همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی و نیز ارتقای صلح و امنیت منطقه‌ای و جهانی توصیف کرد و افزود: حضور جمهوری اسلامی ایران در این چارچوب، تلاشی است در راستای تقویت چندجانبه‌گرایی در برابر یک‌جانبه‌گرایی و تمامیت‌خواهی که از سوی برخی بلوک‌های غربی دنبال می‌شود.

رئیس جمهور با اشاره به برنامه‌های متنوع در دستور کار اجلاس سران شانگهای خاطرنشان کرد: در جریان این نشست، علاوه بر حضور در جلسه اصلی با اعضای دائم سازمان، نشست‌هایی نیز با کشورهای ناظر برگزار خواهد شد. همچنین گفت‌وگوهای سازنده با روسای جمهور، نخست‌وزیران و دیگر مقامات عالی‌رتبه در دستور کار است و این تعاملات فرصتی ارزشمند برای نزدیک‌تر کردن دیدگاه‌ها در حوزه‌های علمی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی خواهد بود.

دیدار پزشکیان با پوتین؛ فردا در چین

رئیس‌جمهور پزشکیان قرار است روز دوشنبه ۱۰ شهریور ماه در حاشیه اجلاس همکاری‌ شانگهای با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه دیدار دوجانبه داشته باشد. دستیار رئیس‌جمهور روسیه در امور سیاست خارجی، با اعلام این خبر، ایران را شریکی دیرینه و قابل اعتماد خواند و موضوع دیدار سران دو کشور را مسائل مختلف مورد علاقه و همچنین برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد.

پزشکیان و پوتین، رؤسای جمهور ایران و روسیه آخرین بار ۲۸ دیماه سال گذشته، در کاخ کرملین با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کرده و معاهده جامع راهبردی میان دو کشور نیز به امضای طرفین رسیده بود.

ابتکار چین برای امنیت جهانی و جایگاه بی‌بدیل ایران

از سوی دیگر چین یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری ایران است؛ به گفته «حامد وفایی» کارشناس مسائل چین، امروز ارتباط با چین دیگر یک انتخاب نیست بلکه ضرورت است. چین کارخانه جهان، عضو دائم شورای امنیت، یک قدرت اقتصادی برتر و شریک اول تجاری ایران است و ایران می‌تواند برنامه‌هایی را جهت استفاده از ظرفیت‌های خوب این کشور در چارچوب اهداف راهبردی و بلندمدت تدوین کند.

رئیس‌جمهور پزشکیان صبح امروز پیش از عزیمت به چین، با اشاره به ابعاد دیپلماتیک حضور در اجلاس سران شانگهای، گفت: در این سفر با رئیس‌جمهور چین و سایر مقامات برجسته کشورهای عضو دیدار خواهم داشت و امیدواریم این گفت‌وگوها و نشست‌ها بتواند به ارتقای صلح و امنیت در منطقه و جهان، و نیز بهبود شرایط توسعه و رفاه ملت‌ها یاری رساند. بی‌تردید چنین تعاملاتی است که زمینه همزیستی آرام و همکاری سازنده در عرصه بین‌المللی را فراهم می‌آورد.

مسئله ابتکار امنیت جهانی رئیس‌جمهور چین و جایگاه و ظرفیت‌های بی‌بدیل ایران در زمینه اقتصاد، سیاست و فرهنگ، ظرفیت‌های قابل توجهی را برای همکاری دوجانبه در زمینه‌های مختلف ایجاد می‌کند. بخش قابل توجهی از برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های مشترک ایران و چین گذشته، اکنون هر دو کشور باید اهداف محقق شده و نشده را تحلیل و بررسی کنند و برنامه‌های عمیق‌تری را برای سال‌های آینده طراحی و ارائه کنند.

کارشناسان معتقدند که عملی شدن سه ابتکار امنیت، توسعه و تمدن جهانی که توسط چینی‌ها مطرح شده است، از طریق گفت‌وگو با سایر بلوک‌بندی‌های جهان ممکن خواهد بود. در همین چارچوب، می‌توان امیدوار بود که رابطه ایران و چین به سطوح جدیدی وارد شود و ظرفیت‌های ژئوپلیتیک ایران به کمک توسعه روابط دو کشور بیاید.

«ژونگ پی وو» سفیر چین در ایران نیز همزمان با سفر پزشکیان به تیانجین، با تاکید بر اینکه پکن و تهران دارای مشارکت راهبردی جامع هستند و رابطه بین دو کشور در آزمون تحولات بین‌المللی سربلند بیرون آمده است، گفت: دو کشور دو تمدن باستانی با دو هزار سال تبادلات دوستانه و فرهنگی فعال هستند. از سوی دیگر چین بزرگ‌ترین شریک تجاری و مقصد اصلی صادرات ایران باقی مانده و «کانال سبز» برای صادرات محصولات کشاورزی با کیفیت ایران به چین باز شده است.

وی ارتباطات ایران و چین مبتنی بر چندجانبه‌گرایی را قابل توجه دانست و تاکید کرد: ما باید همکاری نزدیک خود را حفظ کنیم تا صدای رسای خود را علیه یکجانبه‌گرایی، هژمونی و قلدری به گوش جهانیان برسانیم. چین از ایران در دفاع از حاکمیت ملی، مقابله با هژمونی، حفاظت از حقوق سیاسی و توسعه روابط با همسایگان حمایت می‌کند و خواهان تعمیق و توسعه پایدار روابط است.

پی‌وو با تاکید بر اینکه کشورش به‌وضوح نقض حاکمیت، امنیت و تمامیت ارضی ایران توسط اسرائیل را محکوم کرده و آن را نقض جدی منشور سازمان ملل و قوانین بین‌المللی می‌داند، افزود: چین حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را به رسمیت می‌شناسد و آماده است نقش سازنده‌ای در حل مسئله هسته‌ای و برقراری ثبات در خاورمیانه ایفا کند.

سفیر چین در تهران نقش ایران در سازمان همکاری شانگهای و بریکس را بسیار ارزشمند دانست و تصریح کرد: سازمان همکاری شانگهای نقش کلیدی در حفظ صلح، ثبات و توسعه منطقه‌ای دارد. رئیس‌جمهور چین معتقد است، این سازمان باید با تقویت «روحیه شانگهای» شامل اعتماد متقابل و احترام به فرهنگ‌ها، همکاری‌ها را تعمیق بخشد.

رویکرد اصولی دولت چهاردهم؛ تقویت روابط با کشورهای همسو

تقویت همکاری و توسعه روابط با کشورهای همسایه و منطقه، موضوعی است که همواره جزو رویکردهای اصولی جمهوری اسلامی ایران بوده، رویکردی که رئیس‌جمهور پزشکیان و دولت چهاردهم نیز از ابتدا بر آن تاکید داشته و نگاه ویژه‌ای به تقویت همکاری‌ها با همسایگان و کشورهای منطقه داشته‌اند و این نگاه بویژه درخصوص کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که از ظرفیت‌های فراوان و مکمل برای همکاری‌های منطقه‌ای برخوردارند، از اهمیتی مضاعف برخوردار است.

همانطور که اشاره شد شانگهای به منظور تقویت همکاری‌های چندجانبه اقتصادی، امنیتی و سیاسی و با هدف ایجاد موازنه در برابر نفوذ آمریکا و غرب در منطقه پایه گذاری شده است، اهدافی که در مجموع همسو و هم جهت با سیاست‌های کلان نظام جمهوری اسلامی ایران است و بطور طبیعی ایران به عنوان کشوری با ویژگی‌ها، توانمندی‌ها و پتانسیل‌های منحصر به فرد در منطقه و در سازمان همکاری شانگهای، بدون تردید یک پل همکاری برد-برد ایجاد خواهد کرد.

ظرفیت‌ها و توانمندی‌های ویژه جمهوری اسلامی ایران از جمله ذخایر عظیم نفت و گاز، واقع شدن در شاهراه شرق-غرب و شمال-جنوب، همچنین قدرت بی‌مثال و غیرقابل انکار دفاعی ایران که مبتنی بر توان داخلی بنا نهاده شده است و می‌تواند در خدمت امنیت، صلح و ثبات منطقه باشد، از جمله نکات مهمی است که همه اعضای سازمان همکاری شانگهای بخوبی نسبت به آن آگاه هستند و ایران نیز می‌تواند از این ظرفیت به منظور توسعه همکاری‌های مشترک با اعضا بهره گیرد.

همچنین رویکردها و سیاست های اصولی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر مقابله با یکجانبه گرایی، ضرورت احترام متقابل کشورها به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی یکدیگر، تاکید بر حل مشکلات منطقه‌ای از طریق نسخه‌ها و راهکارهای درون منطقه‌ای، تاکید بر ضرورت تقویت صلح، امنیت و ثبات منطقه به عنوان اصلی‌ترین عامل توسعه، تاکید بر عدالت محوری و توسعه و پیشرفت برای همه ملت‌ها و کشورها که بارها و بارها مورد تاکید رئیس‌جمهور پزشکیان نیز قرار گرفته از جمله مواردی است که همه اعضای سازمان همکاری شانگهای در خصوص آن وحدت نظر دارند.