طرح «گشایش اقتصادی» اقتصاد کشور را قفل کرد!

گروه یادداشت و تحلیل پایشگر-داستان یک خطی است؛« نفت را به مردم پیش‌فروش می‌کنیم، هم آنها از تغییرات قیمت نفت بهره می¬‌برند، هم نقدینگی جمع می‌¬شود، هم دولت از درآمدی که فعلا به آن دسترسی ندارد، استفاده می¬کند.» اما نویسنده این سناریو نافرجام کیست؟

پس از آنکه حسن روحانی، رئیس جمهور از گشایش اقتصادی صحبت کرد و سرنخ¬‌ها به پیش‌¬فروش نفت رسید، فارغ از استقبال نه چندان خوب بازار، سوال مهمی که برای همه وجود آمد، این بود که طراح اصلی این ایده چه کسی است؟ گزینه اول، حسین مرعشی بود.

کلیپی از او در دیدار سیاسیون با رئیس جمهور منتشر شده بود که نشان می¬‌داد او پیشنهاد دهنده اولیه است. مرعشی در آن دیدار در حضور روحانی گفت: «برآورد این است که چیزی حدود ۳۰ میلیارد دلار، اسکناس دلار و یورو و سکه در دست مردم است و حالا اگر دولت می‌توانست نفت خود را بفروشد رقمی نزدیک به ۲۰ تا ۲۵ دلار در هر بشکه بود حالا چه اشکالی دارد که وزارت نفت، پت‌های نفت را با سکه یا دلار و یورو به مردم خودمان با تحویل سه سال دیگر بفروشد؟»

مرعشی پس از مطرح شدن بحث گشایش اقتصادی، نیز مطلبی در روزنامه سازندگی نوشت تا به شکل تلویحی، تایید کند که پیشنهاد دهنده اصلی، او بوده است: «من پیشنهاد دادم که از منابع ارزی و طلای در اختیار مردم استفاده شود تا اقتصاد کشور را اداره کنیم و مردم نیز درگیر فشار اقتصادی پیش از پیش نشوند و نقدینگی هم جمع شود.
پیشنهاد بنده در دیدار با آقای رئیس‌جمهور این بود که سندهای مربوط به نفت را به مردم بفروشیم. مردم به جای نگهداری طلا و سکه و ارز در منازل پس‌اندازهای خود را به پته‌های نفتی تبدیل می‌کنند؛ در نتیجه این سرمایه پس‌انداز شده در منازل مردم در خدمت اقتصاد و در چرخه اقتصاد قرار می‌گیرد… مردم نیز به جای اینکه روی طلا و ارز سود ببرند روی کاغذهای نفتی سود می‌برند.»

اما آنچه که به عنوان گشایش اقتصادی مطرح شد، با آنچه که مرعشی از آن سخن گفت، فاصله زیادی دارد. اصولا مردم هیچگاه دلار و طلای خود را مگر در حالت ضروری، به هیچ فرد و نهادی نمی‌¬سپارند. ضمن اینکه آنچه که دولت در نظر دارد، پیش فروش نفت در ازای ریال و جمع‌آوری نقدینگی و قرار دادن آن در مسیر بودجه عمرانی است، که با آنچه که مرعشی پیشنهاد کرده، تفاوت دارد. ضمن اینکه، آنچه که تاکنون از اتاق فکر دولت یازدهم و دوازدهم درز کرده، نشان می¬‌دهد که رئیس جمهور در مواقع حساس چندان به سخنان مشاوران اقتصادی خود نیز توجه نداشته است، به همین دلیل توجه به یک پیشنهاد غیررسمی کمی دور از ذهن است. بنابراین نشانه‌¬ها تایید می¬‌کند که نمی¬‌توان لقب طراح را به مرعشی داد.

پس از گذشت چند روز از اعلام طرح گشایش، برخی اظهارنظرها نشانه را به سمت دیگری داد تا توجهات‌¬ به جنب کاخ نیاوران جلب شود: «محمد نهاوندیان»، معاون اقتصادی رئیس جمهور و رئیس موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی.
این ظن را احسان خاندوزی، نایب رییس کمیسیون اقتصادی مجلس ایجاد کرد. خاندوزی درباره طرح عرضه نفت به مردم در بورس به «ایلنا» گفت: «افرادی که این سازو کار را طراحی کرده‌اند یعنی آقایان نهاوندیان و آقای باقری باید درباره جزییات و اهداف این طرح پاسخگو باشند.»

موضوع اینجاست که به نظر در جلسه‌¬ای با حضور نمایندگانی از تمامی قوا، در موسسه عالی پژوهش در نیاوران، این موضوع از سوی محمد نهاوندیان طرح می‌¬شود که با مخالفت جدی مرکز پژوهش¬‌های مجلس نیز همراه است. احتمالا در آن جلسه تلقی بر این بوده که ایده اصلی، از سوی نهاوندیان و معاونش مطرح شده است.

اما روایت چیز دیگری است . ایده¬‌پرداز اصلی از چهره‌های نزدیک به حسن روحانی است، اما هیچ پست رسمی‌¬ای در حال حاضر در دولت ندارد. او پیشنهاد را به بیژن زنگنه وزیر نفت می¬‌دهد و از طریق وزیر نفت طرح را پیش می‌¬برد.
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی نیز با توجه به وضعیت نقدینگی و کسری بودجه دولت، از طرح حمایت سفت و سختی می¬‌کند. او در دولت دوم سازندگی، وزیر دفاع بود و از سال 78 تا 93، در سمت ریاست بنیاد مستضعفان و جانبازان قرار داشت؛ فردی که از ابتدای دولت روحانی بحث معاون اولی‌اش مطرح بود اما ترجیح داد که در پیشانی دولت قرار نگیرد: وی کسی نیست جز «محمد فروزنده»