وضعیت بازار ارز در نیمه دوم سال 98

گروه یادداشت و تحلیل اقتصادی پایشگر- بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین قیمت فروش هر دلار آمریکا در صرافی‌های مجاز ایران در روزهای پایانی شهریورماه امسال نسبت به اوایل فروردین 98با افتی 7درصدی به 11هزار و 450تومان و میانگین قیمت هر یورو هم با 10درصد کاهش به 12هزار و 750تومان رسیده است.

بانک مرکزی می‌کوشد از هرگونه تنش ارزی جلوگیری کند اما چالش اصلی سیاستگذار ارزی این است که به فرمان دولتی‌ها، به‌صورت تصنعی و مدیریت شده نرخ ارز را پایین‌تر بیاورد یا اینکه به واقعیت بازار تن دهد و اجازه اصلاح تدریجی و آرام قیمت متناسب با عرضه و تقاضای واقعی را بدهد.

چشم‌انداز بازار ارز در نیمه دوم سال با کالبدشکافی رویدادهای ارزی نیمه نخست این گمانه را تقویت می‌کند که بانک مرکزی مصمم است با همان فرمان نیمه نخست سال، بازار را مدیریت کند. به این ترتیب، احتمالا در 6‌ماه آینده معاونت ارزی بانک مرکزی اولویت نخست را بر مدیریت تقاضای ارزی متمرکز می‌کند و از هرگونه تنش تقاضای ارزی جلوگیری خواهد کرد.

در تازه‌ترین سیاست برای مدیریت تقاضای ارزی می‌توان به اعلام موضع همتی در ارتباط با تامین ارز زائران مراسم اربعین امسال اشاره کرد که می‌گوید: ارز مورد نیاز برای اربعین با نرخ آزاد صرافی‌ها صورت می‌گیرد. این پیام رئیس‌کل بانک مرکزی نشان می‌دهد امسال دیگر از عرضه ارز با نرخ دولتی برای مراسم اربعین خبری نخواهد بود و زائران باید ارز را با نرخ بازار آزاد بخرند.

نزدیک شدن نرخ ارز نیمایی با ارز بازار آزاد یک گام مثبت به سمت آرامش بازار بود اما همچنان رانت ارزی درخصوص تخصیص ارز کالاهای اساسی بر مبنای دلار 4200تومان ادامه دارد و انتقادهای فعالان اقتصادی و کارشناسان پایان نیافته است.

بانک مرکزی با اطمینان از تداوم ثبات بازار ارز به‌دنبال انجام برخی اصلاحات در بازار پول از طریق عملیات بازار باز است اما خطر پرش ارزی درصورت تمکین سیاستگذار از دستور دولتی‌ها برای استمرار کاهش نرخ ارز جدی است، به‌ویژه اینکه به باور برخی آرامش کنونی، می‌تواند نشانه‌هایی از یک گردوغبار در بازار ارز باشد.

تلقی مدافعان نظریه احتمال افزایش نرخ ارز این است که با کاهش میزان صادرات نفت و صادرات غیرنفتی ایران در نیمه دوم سال به واسطه سیاست‌های تجاری دولت و محدودیت‌های نقل و انتقال ارز، دست بانک مرکزی برای مدیریت بازار قوی‌تر از گذشته نخواهد بود. آنها به بانک مرکزی پیشنهاد می‌کنند به جای اصرار بر گزاره توقف سرمایه‌گذاری مردم در بازار ارز با تکیه بر روند قیمت‌ها در نیمه دوم سال، امکان اصلاح تدریجی قیمت و انعطاف بیشتر بازار ارز را بدهد و برای تشکیل بازار متشکل ارزی، تقویت صادرات غیرنفتی، اصلاح رویه‌های ارزی و حتی پایان دادن به ارز دولتی با هدف نزدیک شدن نرخ‌ها گام‌های محکم‌تری بردارد.

هرچند نزدیک شدن نرخ ارز نیمایی با ارز بازار آزاد احتمال مساعد بودن زمینه برای یکسان‌سازی نرخ ارز را تقویت کرده اما به‌دلیل نااطمینانی از کانال‌های محدود ارزی بین ایران و برخی کشورها و احتمال شکننده بودن این مسیرها، بانک مرکزی ترجیح می‌دهد به جای دخالت در نرخ‌ها، همچنان سیاست مدیریت عرضه و تقاضا را ادامه دهد. البته نهاد سیاستگذار ارزی نیم‌نگاهی به تحولات احتمالی در مذاکرات سیاسی ایران با کشورهای باقیمانده در برجام دارد و امید چندانی به کارآمدی کانال مالی پیشنهادی اروپا موسوم به اینستکس ندوخته است.

توافق بانک مرکزی ایران و روسیه برای استفاده از پیام‌رسان‌های مالی داخلی به جای سوئیفت، تفاهم با بانک مرکزی ترکیه و عراق برای جایگزینی ارز داخلی به جای دلار در مبادلات ارزی و تجاری هم یک گام به پیش است. با این کار می‌توان به‌صورت مستقیم تراکنش‌های مالی را براساس روبل، لیره یا یوآن با ریال انجام داد و تقاضای ارز نیز در بازار ارز تا حدی کاهش می‌یابد هرچند اثر جایگزینی پیام‌رسان‌های مالی داخلی کشورها به جای سوئیفت، به قدری نیست که بتواند نرخ ارز را در بازار به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد./ مجمع فعالان اقتصادی