وقتی اعداد سکوت می‌کنند و سیاست حرف می‌زند/عارف: دستکاری آمار خیانت به مردم و علم است

اخبار اقتصادی پایشگر– آمارها زبان بی‌طرف اقتصادند، اما هر جا که پای سیاست به میان آمده، این زبان گاهی لکنت گرفته و گاهی به دروغ سخن گفته است.

هشدار تند معاون اول رئیس‌جمهور درباره دستکاری آمار، نشانه‌ای روشن از بی‌اعتمادی عمومی به داده‌های رسمی است.
وقتی شاخص‌های اقتصادی در روایت‌های متفاوت ظاهر می‌شوند، پرسش اصلی این است: حقیقت کدام است و خیانت به علم تا کجا ادامه دارد؟

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری پایشگر، اظهارات اخیر محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، درباره اینکه «دستکاری آمار خیانت به مردم و علم است» بازتاب گسترده‌ای یافت.
این سخن از یک سو پیام روشنی دارد که دولت به‌دنبال شفافیت و اصالت داده‌هاست، اما از سوی دیگر یک پرسش جدی ایجاد می‌کند:
اگر تاکنون آمارها دقیق و بدون دستکاری ارائه می‌شده، چرا لازم است چنین هشدار تندی داده شود؟
همین پرسش نشان می‌دهد که در گذشته نه‌چندان دور، برداشت‌ها و حتی شواهدی از تناقض و دستکاری آمارهای رسمی وجود داشته است، چه در حوزه نرخ تورم و رشد اقتصادی، چه در آمارهای مربوط به اشتغال و خط فقر.

آمار در هر کشور، چراغ راه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی است. وقتی داده‌ها تحریف یا گزینشی منتشر می‌شوند، تصمیم‌گیران بر مبنای تصویری غیرواقعی تصمیم می‌گیرند و نتیجه آن چیزی جز خطای سیاستی، اتلاف منابع و افزایش نارضایتی عمومی نخواهد بود.
در ایران بارها شاهد بوده‌ایم که دو نهاد آماری، آمار متفاوتی از یک شاخص واحد منتشر کرده‌اند.
به‌طور مثال اختلاف میان گزارش بانک مرکزی و مرکز آمار درباره تورم یا رشد اقتصادی، نمونه‌ای روشن از این تناقض است.
این ناهمخوانی نه تنها اعتماد افکار عمومی را به نهادهای رسمی کاهش می‌دهد، بلکه خوراک تبلیغاتی برای منتقدان و دشمنان بیرونی فراهم می‌آورد.

برای اصلاح این وضعیت:
نخست باید مرجع واحد و بی‌طرفی برای تولید و انتشار آمار تعریف شود؛ نهادی که مستقل از فشارهای سیاسی و ملاحظات جناحی عمل کند.
دوم، فرآیند تولید داده‌ها باید به‌صورت شفاف و قابل راستی‌آزمایی در دسترس پژوهشگران و رسانه‌ها قرار گیرد تا امکان نقد علمی و اصلاح خطاها وجود داشته باشد.
سوم، استفاده از فناوری‌های نوین جمع‌آوری و تحلیل داده، مانند کلان‌داده‌ها و سامانه‌های هوشمند، می‌تواند از خطای انسانی و سلیقه‌ای در تهیه گزارش‌ها بکاهد.

واقعیت این است که آمار، زبان بی‌پیرایه اقتصاد است و اگر این زبان دچار لکنت یا تحریف شود، کل مسیر سیاست‌گذاری به انحراف می‌رود.
هشدار معاون اول رئیس‌جمهور فرصتی است برای بازنگری جدی در نظام آماری کشور؛ فرصتی برای آنکه آمار دیگر ابزاری برای نمایش دستاوردهای مقطعی نباشد، بلکه آیینه‌ای شفاف برای دیدن واقعیت‌های اقتصادی شود.
تنها در چنین شرایطی است که برنامه‌ریزی ملی بر پایه حقیقت بنا می‌شود و اعتماد عمومی دوباره احیا خواهد شد.