پایشگر- علی عباس کریمی درخصوص ریزساختارهای بورس تهران گفت: مواردی همچون سازوکار تعیین دامنه‌ نوسان قیمت، چگونگی تعیین قیمت‌های مبنا شامل قیمت آغازین و پایانی، توقف و بازگشایی نمادهای معاملاتی و برگزاری نشست‌های معاملاتی، انواع سفارش‌های خرید و فروش و مواردی از این دست در ادبیات مالی تحت عنوان ریزساختارهای بازار شناخته می‌شوند.

به گزارش پایشگر به نقل از بورس پرس، وی ادامه داد: با توجه به تأثیرگذاری و اهمیت موارد نام برده و لزوم به ­روزرسانی و تطبیق ریزساختارها با شرایط روز اقتصادی، بورس تهران مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام داده و با دریافت نظرات فعالان بازار سرمایه، پیشنهادهایی در ارتباط با چگونگی اصلاح و به­ روزسانی این ریزساختارها به سازمان بورس ارایه کرده است.بر اساس مطالعات جدید، پیشنهادهای اصلاحی در تیر سال جاری در هیأت مدیره بورس بررسی و در ۶ بخش به تصویب رسید که شامل تعیین حداقل تغییرات قیمت، دامنه نوسان، پایان تصادفی حراج­ ها، برگزاری حراج پایانی، معاملات پایانی و حذف حجم مبنا است.

حداقل تغییرات قیمت

این مقام مسئول درباره حداقل تغییرات قیمت و اینکه آیا تنها برای تغییرات قیمت سهام از آن استفاده خواهد شد؟ توضیح داد: بورس­ های اوراق بهادر به منظور کاهش بار سامانه‌ معاملاتی و کاهش زمان کشف قیمت از محدودیت حداقل تغییرات قیمت استفاده می­ کنند. برای استفاده از این سازوکار، سهام شرکت‌ها بر اساس قیمت طبقه بندی شده و برای هر طبقه قیمتی، یک واحد مشخص به عنوان حداقل تغییرات قیمت تعیین می­ شود.

کریمی ادامه داد: به عنوان مثال برای سهمی که دارای قیمت ۱۰۰ واحد پولی است حداقل تغییر قیمت یک واحد و برای سهمی که دارای قیمت ۱۰۰۰ واحد پولی است این حداقل ۵ واحد در نظر گرفته می ­شود. به عبارت دیگر سهمی که دارای قیمت ۱۰۰۰ واحد پولی است، قیمت بعدی آن ۱۰۰۵ خواهد بود و نمی ­تواند در رقابت یک واحد یک واحد بر قیمت آن افزوده یا کاسته شود. مطابق بررسی‌های انجام شده، تمامی بورس‌های معتبر از حداقل تغییرات قیمت استفاده می‌کنند.

ویی با بیان اینکه تعیین حداقل تغییر قیمت یک ریالی برای تمامی سهام موجود در بازار سرمایه که دارای طیف قیمتی‌ گسترده‌ای هستند با اصول کارآمدی معاملات و قواعد متعارف بازار سرمایه هماهنگ نیست،گفت: این به افزایش بار سامانه‌ معاملات نیز می‌انجامد. بدین منظور هیأت مدیره بورس تهران پیشنهاد داد تا سهام موجود در بازار در چهار طبقه تقسیم شده و هر طبقه قیمتی دارای حداقل تغییرات قیمت مخصوص خود باشد. مثلاً طبقه قیمتی از یک تا ۲۵۰۰ ریال دارای حداقل تغییرات قیمت یک ریال و ۲۵۰۰ تا ۱۰۰۰۰ دارای تیک سایز ۵ ریال باشد.

تغییر دامنه نوسان

وی افزود: در تمام بورس­ های اوراق بهادار قیمت بدست‌آمده از حراج آغازین، مبنای دامنه‌ نوسان آن روز معاملاتی قرار می­ گیرد. در بازار سهام ایران هر چند حراج آغازین به عنوان نخستین مرحله معاملاتی برگزار می‌شود اما به دلیل تعیین محدوده‌ قیمت بر اساس قیمت پایانی روز پیشین، این مرحله‌ معاملاتی از ارایه‌ کارکرد اصلی محروم است.

معاون توسعه بورس تهران گفت: پیشنهاد شد در آغاز هر جلسه‌ معاملاتی در مرحله‌ پیش‌گشایش (سفارش‌گیری) محدوده‌ قیمت بر اساس قیمت پایانی روز معاملاتی پیشین تعیین شود. پس از آن با کشف قیمت و برگزاری مرحله‌ گشایش، دامنه‌ نوسان جلسه‌ معاملاتی آن روز بر اساس قیمت کشف‌شده از حراج آغازین همان روز تعیین شود.

حراج تصادفی

کریمی درمورد حراج تصادفی در بورس گفت: بورس­ های اوراق بهادار به منظور جلوگیری از دستکاری بازار در دقایق پایانی جلسه‌ پیش­ گشایش از زمانی تصادفی برای تطبیق سفارش‌ها استفاده می­ کنند. این زمان به صورت تصادفی در دقایق پایانی جلسه‌ پیش‌گشایش توسط سامانه‌ معاملاتی انتخاب می‌شود.

وی ادامه داد: نه فعالان بازار و نه ناظر بازار از زمان دقیق پایان جلسه پیش‌گشایش اطلاع نداشته و این زمان به صورت تصادفی توسط سامانه معاملات در هر روز تعیین می­ شود. در این ارتباط بورس تهران پایان یافتن جلسات پیش‌گشایش در ۵ دقیقه‌ پایانی هر جلسه به صورت تصادفی را به سازمان بورس پیشنهاد داده است.

این مقام مسئول درخصوص مناسب تر بودن تعیین قیمت پایانی با استفاده از سازوکار حراج از روش کنونی گفت: بر اساس پژوهش صورت‌گرفته بیش از ۹۵ درصد از ۱۸۰ بورس­ مورد بررسی به منظور تعیین قیمت پایانی از سازوکار حراج پایانی استفاده می ­کنند و تنها تعداد انگشت‌شماری از بورس های اوراق بهادار میانگین موزون قیمت (VWAP) را به عنوان قیمت پایانی در نظر می‌گیرند. توجه به این نکته ضروری است که حتی بورس‌هایی که از روش میانگین‌ موزون قیمت برای تعیین قیمت پایانی بهره می‌گیرند نیز میانگین قیمت در دقایق یا ساعات پایانی بازار را مبنای میانگین‌گیری قرار می‌دهند.

بهره گیری از حراج پایانی

کریمی افزود: تلاش بورس‌ها بر این است که تصمیم بازار در زمان پایانی یا نزدیک به پایان نشست معاملاتی را مبنای تعیین قیمت پایانی قرار دهند. بر این اساس بورس تهران پیشنهاد کرد به منظور تعیین قیمت پایانی در این بورس نیز از سازوکار حراج پایانی استفاده شود. در این راستا با پایان یافتن زمان نشست معاملات، مرحله‌ای با شرایط حراج ناپیوسته در دامنه‌ قیمت همان روز برگزار شده و قیمت بدست آمده از آن به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می­‌شود. البته استفاده از حراج پایانی در دستورالعمل اجرایی نحوه‌ انجام معاملات در بورس تهران نیز برای بازه‌ زمانی ۱۵ دقیقه ­­ای تعریف و این نشست معاملاتی با عنوان مرحله‌ حراج ناپیوسته پایانی معرفی شده ولی تا کنون اجرایی نشده است. بنابراین پیشنهاد هیأت مدیره بورس تهران را می‌توان در راستای اجرایی شدن دستورالعمل‌های معاملاتی موجود نیز ارزیابی کرد.

وی با اشاره به اینکه مطالعات بورس‌های خارجی و بررسی‌های صورت‌گرفته در مورد بازار سهام ایران نشان‌دهنده‌ توزیع U شکل حجم و ارزش معاملات در طول جلسه معاملاتی است،گفت: به بیان دیگر حجم اصلی معاملات در آغاز و پایان جلسه معاملاتی انجام می‌شود. بدین منظور تمامی بورس‌های معتبر اقدام به راه‌اندازی معاملات پایانی کرده‌اند.در این مرحله‌ معاملاتی سهام با قیمتی ثابت که همان قیمت پایانی است، مورد معامله قرار می گیرد. این روش معاملاتی ریسک نوسانات قیمت در طول جلسه‌ معاملاتی را پوشش داده و برای بسیاری از سرمایه‌گذاران به ویژه صندوق‌های سرمایه‌‌گذاری و صندوق‌های شاخصی اهمیت بالایی دارد.

معاون توسعه بورس تهران گفت: پیش‌بینی می‌شود با راه‌اندازی این مرحله حجم معاملات افزایش مناسبی یابد. در این راستا هیأت مدیره بورس تهران پیشنهاد داده است تا مرحله حراج پایانی برای تعیین قیمت پایان روز به مراحل معاملاتی افزوده شود و پس از آن نیز معاملات پایانی با قیمت بدست آمده از حراج پایانی به عنوان آخرین فاز معاملاتی در نظر گرفته شود.

حذف حجم مبنا

کریمی با اشاره به اینکه حجم مبنا به عنوان ابزاری برای کنترل قیمت تقریباً از پانزده سال گذشته در بازار سهام ایران مورد استفاده قرار ‌گرفته ،گفت این روش محاسبه‌ قیمت پایانی تنها در ایران به کار می‌رود و بررسی‌ بورس‌های دیگر به مشاهده‌ روشی مشابه آن نیانجامیده است. حجم مبنا به دلیل کند کردن نوسان قیمت به مواردی همچون گره معاملاتی منجر شده و با انتقاداتی از سوی فعالان بازار مواجه است. از دیگر سو اصلاح ریزساختارهای بازار و بکارگیری حراج آغازین، حراج پایانی و معاملات پایانی با وجود حجم مبنا امکان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین پیشنهاد ‌شد به منظور تطابق هر چه بیشتر بورس تهران با استانداردهای جهانی و امکان بهره‌مندی از سازوکار حراج آغازین، حراج پایانی و معاملات پایانی حجم مبنا از محاسبات حذف شود.

وی تاکید کرد: مصوبات هیات مدیره بورس تهران برای بررسی و تایید به سازمان بورس ارسال شده است.این سازمان در حال بررسی تخصصی در ارتباط با پیامدهای احتمالی پیاده­ سازی و مسایل فنی مربوطه است. در صورت موافقت سازمان در اسرع وقت این پیشنهادها را اجرایی خواهد کرد.