توزیع کتاب در ایران به سرمایه‌گذاری کلان نیاز دارد/پخش‌کننده‌ها حلقه‌ مهم بین تولید و مصرف

اخبار فرهنگی هنری پایشگر– معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: توزیع کتاب در ایران نیاز به سرمایه‌گذاری کلان دارد، باید رسانش کتاب، حمل و نقل، انبارداری و معرفی و ترویج را به عنوان ضرورت‌های توزیع در نظر بگیریم و نظام آن را تقویت کنیم.

 به گزارش پایگاه خبری تحلیلی پایشگر شرکت‌های پخش پیش از این وظایف گسترده‌تری نسبت به آنچه در سال‌های اخیر انجام می‌دهند، بر عهده داشتند. این شرکت‌ها از مجموعه افراد آشنا با کتاب تشکیل شده بودند که کتاب را به کتاب‌فروش معرفی می‌کردند. در حضور چنین افرادی کتاب‌فروشان نسبت به خرید خود آگاه بودند و می‌توانستند با اطلاعاتی که از موزع (توزیع کننده) دریافت کردند اقدام به معرفی کتاب برای مخاطبان کنند.

گذر سال‌ها، افزایش تعداد عنوان‌ها و تعداد ناشران باعث حذف این بخش از فعالیت شرکت‌های پخش شد، فعالیت آنها در سال‌های اخیر به خرید کتاب از ناشر و فروش به کتاب‌فروش محدود شده است. در چنین شرایطی و با پررنگ شدن فعالیت ناشران در فضای مجازی و همچنین فعالیت سامانه‌های فروش کتاب در فضای مجازی، آیا هنوز لزومی به فعالیت شرکت‌های پخش باقی مانده است؟

یاسر احمدوند معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار کتاب ایرنا با تاکید بر ضرورت حضور و فعالیت شرکت‌های توزیع به فقدان یکی از حلقه‌های نشر در ایران نسبت به کشورهایی که نشر پیشرفته‌ای دارند، اشاره کرد.

با محدود شدن فعالیت شرکت‌های پخش به خرید کتاب از ناشر و فروش به کتاب‌فروش، آیا هنوز هم می‌توان به اقدامات آن‌ها به عنوان حلقه‌ای ضروری در صنعت نشر نگاه کرد؟

شرکت‌های پخش یکی از حلقه‌های مهم میان تولید و مصرف هستند، اگر پخشی‌ها و موزعان کتاب وجود نداشته باشند، اختلال بزرگ در بازار کتاب به وجود می‌آید. بنابراین وجودشان، فعالیتشان و تقویتشان ضروری است. طبیعی است که همه ناشران نتوانند آثار خود را به کتاب‌فروشی‌ها برسانند و معرفی کنند؛ این وظیفه برعهده شرکت‌های پخش است. هر مرکز پخش تعدادی از آثار را به نمایندگی از ناشران دریافت می‌کند و به کتاب‌فروشان می‌رساند، یعنی واسطه بین نشر و کتاب‌فروشی است.

شاید پخشی‌ها هم به دلایل مختلف وظایف خود را کامل انجام ندهند و نواقصی در فعالیت آنها وجود داشته باشد، اما حضورشان در کل کمک به این صنعت و مفید است.

در کشورهای توسعه‌یافته سیستم توزیع چندلایه و تخصصی است

آیا با وجود فعالیت سامانه‌های فروش کتاب و همچنین فروش کتاب توسط ناشران در فضای مجازی، هنوز هم نیازی به فعالیت شرکت‌های پخش باقی مانده است؟

در کشورهایی که نشر توسعه یافته دارند موزعان یکی از حلقه‌های مهم نشر هستند. تفاوت این است که در خیلی از این کشورها یک حلقه دیگر جز شرکت‌هایِ پخشِ فعال در ایران داریم، آنها خریداران بزرگ بازار هستند که قبل از موزعان خُرد فعالیت می‌کنند، اینها انباردارهای بزرگ کتاب‌اند که تقریبا همه محصول ناشر را خریداری می‌کنند و بین موزعان توزیع می‌کنند و موزعان این‌ کتاب‌ها را به کتاب‌فروشی‌ها می‌رسانند؛ یعنی در کشورهای توسعه یافته حلقه دیگری هم برای توزیع کتاب وجود دارد و این چرخه معمولا با درصد تخفیف بالا، حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد کتاب را می‌خرند.

همچنین این توزیع کنندگان بزرگ علاوه بر همکاری با موزعانی که با کتاب‌فروشی‌ها همکاری می‌کنند به موزعانی که با فروشگاه‌های جامع کار می‌کنند، و همچنین با باشگاه‌های کتابخوانی همکاری دارند. یعنی سیستم توزیع چندلایه و تخصصی است. بنابراین لازم است که ما رسانش کتاب، حمل و نقل، انبارداری و معرفی و ترویج را به عنوان ضرورت‌های کار توزیع ببینیم. ممکن است هنوز در کشور به همه ابعاد این موضوع در توزیع پرداخته نشود. یک دلیل اقتصاد ضعیف است، زیرا سرمایه‌گذاری کلان در حوزه توزیع انجام نمی‌شود. شاید بتوان گفت موزع (توزیع کننده) محدود داریم که به شکل علمی انبارداری می‌کنند، نظام رسانش دقیق و حمل و نقل دقیق دارند، معرفی کتاب انجام می‌دهند و از ابزارهای جدید استفاده می‌کنند، اینها محدوداند.

اما خیلی از شیوه‌های توزیع از جمله توزیع گرم، در کشور ما انجام نمی‌شود. یکی از روش‌ها که در خیلی از کشورها انجام می‌شود، شیوه توزیع گرم است یعنی کامیون‌هایی که تعدادی آثار را همراه خود می‌برند و کنار کتاب‌فروشی سفارش را دریافت می‌کنند و همان جا تحویل می‌دهند. کتاب را موجود دارند اما جای اینکه امروز تحویل بگیرند و فردا توزیع کنند یا برای شهرستان‌ها با چند روز تاخیر اتفاق بیفتد، در همان لحظه تحویل می‌دهند. اینها در شهرها می‌چرخند، در مراکزی در چند بخش از کشور انبار دارند و تجهیز می‌شوند و طی زمان‌بندی که دارند آثار را به مراکزفروش و کتاب‌فروشان تحویل می‌دهند یعنی سرعت تامین کتاب بسیار بالا می‌رود. رسیدن به این‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری دارد و با شیوه سنتی که در ایران انجام می‌شود فاصله دارد، در نتیجه باید نظام توزیع را تقویت کرد.

ناشر باید با چند طرف تجاری محدود کار کند

درباره توزیع گرم توضیح دادید، این در حالی است که شرکتی مانند آمازون، برخی از کتاب‌ها را بعد از دریافت تقاضا از مشتری، چاپ دیجیتال می‌کند و برای او می‌فرستد. روند نشر به سمت تقویت موزعان است یا حذف آن‌ها؟

آمازون هم در چند منطقه انبارهای بسیار بزرگ منطقه‌ای دارد. با اینکه چاپ بر اساس سفارش (print-on-demand) هم انجام می‌دهد، همچنین نظام پست و رسانش بزرگی برای آن برنامه‌ریزی شده است.

فرض کنید ناشری با تعداد محدود کتاب چگونه می‌خواهد کتاب خود را به کتاب‌فروشی برساند، مطالباتش را وصول و اسناد مالی آن را دریافت کند. طبیعی است که ناشر نتواند با طرف‌های تجاری ومتعددی همکاری کند، ناشر باید با چند طرف تجاری محدود کار کند. همکاری با شرکت پخش از هر نظر به نفع ناشر است به شرطی که ما سیستم توزیع مقتدری داشته باشیم.