«هگمتانه» ثبت جهانی شد

اخبار فرهنگی هنری پایشگر– پرونده «هگمتانه» در یونسکو به عنوان بیست و هشتمین اثر جهانی ایران ثبت شد.

 به گزارش پایگاه خبری تحلیلی پایشگر ، چهل و ششمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که هم اکنون در دهلی نو درحال برگزاری است، به ثبت پرونده «هگمتانه» در فهرست میراث جهانی یونسکو پس از انجام اصلاحاتی به پیشنهاد ایکوموس و برخی از اعضا این کمیته (قطر، قزاقستان، ویتنام، ترکیه، کنیا و روآندا) با حذف بخش «مرکز تاریخی همدان»، رأی مثبت داد و به این ترتیب بیست و هشتمین اثر ایران وارد این فهرست جهانی شد.

در بخش معرفی پرونده هگمتانه آمده است: هگمتانه یا اکباتان ویرانه‌های پایتخت مادها را تشکیل می‌دهد. بعدها پایتخت (تابستانی) هخامنشیان و اشکانیان نیز شد. حفاری‌های باستان شناسی تاکنون محدود بوده است، اما یک دیوار دفاعی عظیم از خشت‌های گلی و یک طرح شهری شطرنجی را شناسایی شده است. همدان زیرشاخه الوند در رشته کوه‌های زاگرس بوده و هگمتانه که تاریخ ناگسستنی بشری داشته با سه هزار سال سکونت در آن روی تپه‌ای درون شهر باستانی همدان قرار دارد. در هگمتانه شواهد نادری از تمدن مادها در قرن ششم و هفتم قبل از میلاد مشاهده شده است.

شورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی (ایکوموس) به عنوان بازوی مشورتی یونسکو، در سال ۲۰۲۳ ایرادهایی را به این پرونده وارد کرده و درباره اصالت، اسناد حفاظت، مرزها، حمایت قانونی و جامعه محلی شهر همدان و بافت تاریخی هگمتانه اطلاعات بیشتری را درخواست کرده بود. از نظر ایکوموس «پیوند تاریخی بین هگمتانه و مرکز تاریخی همدان مبهم بوده»، بنابراین در گزارش نهایی درخواست «دیفر» (رفع ایرادهای پرونده و بررسی در اجلاس‌های سال‌های بعد یونسکو) کرده و خواستار تعلیق آن شده بود.

هرچند علیرضا ایزدی، مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پس از آنکه گزارش ایکوموس در رسانه‌های داخلی منتشر شد، با تایید ملاحظاتی که به این پرونده وارد شده، گفته بود که «پرونده اولیه ثبت جهانی «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» که در گذشته تهیه شده بود در فرآیند بررسی کمیته میراث جهانی با ملاحظات محتوایی روبرو شد. پس از آن در معاونت میراث‌فرهنگی با پیگیری مستمر و با مدیریت قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی کمیته‌ای برای بررسی و اتخاد راهکار با مشارکت متخصصان مرتبط و تهیه‌کنندگان پرونده اولیه تشکیل شد و تدبیر اتخاذ شده در کمیته منجر به بازیابی پرونده با تغییراتی شد و پرونده جدید در دستور کار اجلاس آتی ثبت‌جهانی قرار گرفته است.»

براساس اطلاعاتی که تا کنون از این پرونده منتشر شده است، این پرونده در ابتدا، تپه هگمتانه، بازار و بافت تاریخی همدان را در برمی‌گرفت و با عنوان «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» مطرح شده بود، که منظر تاریخی هگمتانه در شهر همدان مسیر «آرامگاه بوعلی تا آرامگاه باباطاهر» را شامل می‌شد و وسعتی در حدود ۱۰۰ هکتار درنظر گرفته شده بود که شامل تپه هگمتانه، بازار، بافت و ۱۴۰ اثر تاریخی بود، اما وقتی پرونده به «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» تغییر عنوان داد محتوا و مساحت آن نیز تغییر کرد و در نهایت در چهل و ششمین اجلاس میراث جهانی یونسکو، «مرکز تاریخی همدان» از عنوان اصلی آن حذف شده و پرونده با عنوان «هگمتانه»، درحالی که مرکز تاریخی همدان به عنوان حریم آن درنظر گرفته شده است، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. مساحت هگمتانه در این پرونده ۷۵ هکتار و منطقه حائل آن ۲۸۷ هکتار ثبت شده است.

تا پیش از این، ۲۷ اثر تاریخی و طبیعی ایران در یونسکو ثبت شده‌ بودند، که شامل چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان اصفهان، تخت سلیمان، چشم‌انداز فرهنگی ارگ بم، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، سنگ‌نبشته بیستون، مجموعه آثار رهبانی ارامنه، سازه‌های آبی شوشتر، بازار تاریخی تبریز، آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، باغ ایرانی، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد قابوس، کاخ گلستان، شهر سوخته، چشم‌انداز فرهنگی میمند، شوش، قنات ایرانی، دشت لوت، شهر تاریخی یزد، چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس، جنگل‌های هیرکانی، راه‌آهن سراسری ایران و چشم‌انداز فرهنگی اورامانات و کاروانسراهای تاریخی ایران است.

کمیته میراث جهانی یونسکو چهل و ششمین نشست خود را از ۲۱ تا ۳۱ جولای ۲۰۲۴ (۳۱ تیر تا ۱۰ مرداد ۱۴۰۳) در دهلی نو (هند) برگزار کرده و در این اجلاس ۲۷ مکان پیشنهادشده برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو و وضعیت حفاظت از ۱۲۴ مکان که قبلاً در فهرست میراث جهانی و همچنین در فهرست میراث جهانی در خطر ثبت شده‌اند، در حال بررسی دارد.