معادلات سیاسی و نظامی منطقه، در آستانه تغییرات بنیادی/ بودن یا نبودن اسد، کدام گزینه به نفع خاورمیانه است؟

اخبار سیاسی پایشگر– سرعت تحولات رخ داده در سوریه و پیروزی های مخالفان دولت اسد، معادلات سیاسی و نظامی منطقه را دستخوش تغییرات بنیادی کرده است.

به گزارش پایگاه خبری پایشگر، چندی است که کشور سوریه در بحران های متعدد سیاسی و نظامی قرار گرفته و مخالفان دولت بشار اسد، با پیشروی های سریع، در حرکت به سمت دمشق هستند.

*دلایل بحران سوریه

اینکه چرا سوریه به نقطه کنونی خود رسید به دلیل مجموعه‌ای از عوامل پیچیده داخلی و خارجی است.
از یک طرف، بشار اسد با سرکوب‌ مخالفان و اعتراضات مردمی که از سال ۲۰۱۱ آغاز شد، در پی بحران‌های ناخواسته‌ای بود که منجر به جنگ داخلی شد.
اعتراضات به دلیل ناکامی دولت اسد در پاسخ به مطالبات مردمی و استفاده از خشونت علیه معترضان، به جنگی تمام‌عیار تبدیل شد که طی آن گروه‌های مختلف مخالف از جمله گروه‌های تروریستی و کردها به میدان آمدند.
این جنگ داخلی همراه با مداخله قدرت‌های خارجی مانند روسیه، ایالات متحده، ترکیه و کشورهای عربی، باعث پیچیدگی و کشمکش‌های بیشتری شد.

در کنار این جنگ داخلی، رقابت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تاثیر زیادی بر وضعیت سوریه داشته است.
ایران و روسیه از جمله حامیان اصلی بشار اسد بوده‌اند که با ارسال نیرو و تجهیزات نظامی، دولت وی را در برابر مخالفان تقویت کرده‌اند.
از سوی دیگر، کشورهای غربی به رهبری ایالات متحده و کشورهای عربی مانند عربستان سعودی و قطر از گروه‌های مخالف و شورشیان حمایت کرده‌اند.
این تضاد منافع و مداخلات خارجی باعث طولانی شدن جنگ و بحرانی شدن اوضاع شد، به طوری که هیچ‌کدام از طرفین نتوانستند به راحتی به پیروزی برسند.

*پیامدهای احتمالی سقوط دولت اسد

سقوط احتمالی بشار اسد می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر ایران و خاورمیانه داشته باشد.
ایران یکی از بزرگ‌ترین حامیان بشار اسد است و از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه، کمک‌های مالی و نظامی بسیاری به این کشور ارسال کرده است.
این سقوط می‌تواند به منزله از دست دادن یک متحد استراتژیک برای ایران در منطقه باشد و توانایی آن در تقویت نفوذ خود در لبنان، عراق و یمن را کاهش دهد.
همچنین، فقدان اسد می‌تواند منجر به گسترش نفوذ کشورهای غربی و عربی به ویژه در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی در سوریه شود که برای ایران مشکلات زیادی به همراه خواهد داشت.

از سوی دیگر، سقوط اسد می‌تواند تحولی جدی در معادلات سیاسی و نظامی منطقه ایجاد کند.

در صورتی که دولت بشار اسد سقوط کند، تغییرات گسترده‌ای در استراتژی‌های ایران در منطقه بوجود خواهد آمد که می‌تواند به تعارضات جدید و تشدید بی‌ثباتی در خاورمیانه منجر شود.

*چرا شهرهای سوریه به دست مخالفان می‌افتد؟

گرفتن پی‌درپی شهرهای سوریه توسط مخالفان اسد به دلایل مختلفی برمی‌گردد.
از یک طرف، گروه‌های مخالف با استفاده از حمایت‌های خارجی و تجهیزاتی که از کشورهای مختلف دریافت می‌کنند، توانسته‌اند به نیروهای رژیم فشار وارد کنند.
از طرف دیگر، ناکامی‌های نظام اسد در مدیریت منابع انسانی و نظامی، همراه با تخریب زیرساخت‌ها و کاهش توان مالی، باعث کاهش کارایی نیروهای دولتی شده است.
به ویژه، اختلافات داخلی میان نیروهای رژیم و نبود هماهنگی در بین گروه‌های وفادار به بشار اسد می‌تواند به تضعیف قدرت نظام کمک کرده باشد.

این تحولات نشان می‌دهد که جنگ سوریه، نه تنها یک جنگ داخلی، بلکه یک نبرد پیچیده میان بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی است.
مداخله قدرت‌های بزرگ و نهادهای مختلف در این جنگ باعث شده است که درگیری‌ها به جای آنکه به یک نتیجه سریع برسد، همچنان ادامه یابد و هر طرف تلاش کند تا با بهره‌برداری از ضعف‌ها و اشتباهات طرف مقابل، وضعیت را به نفع خود تغییر دهد.
این تحولات همچنین نشان می‌دهد که حتی اگر بشار اسد باقی بماند، ممکن است به یک حکومت ضعیف‌تر و کمتر قادر به کنترل تمامیت سوریه تبدیل شود که خود می‌تواند به بحران‌های جدیدی در این کشور و منطقه منجر شود.

*عقب ماندن از تحولات سوریه

عقب‌ماندگی ایران در تحولات فعلی سوریه نسبت به ترکیه به دلایل متعددی برمی‌گردد که از جمله آن‌ها تغییرات در استراتژی‌های نظامی، سیاسی و دیپلماتیک این دو کشور است.
ایران از ابتدا در جنگ سوریه از بشار اسد حمایت کرده و این حمایت به‌ویژه در زمینه سیاسی و نظامی صورت گرفته است.
اما در سال‌های اخیر، تغییرات در وضعیت میدانی و فشارهای اقتصادی داخلی و خارجی باعث شده است که ایران نتواند به اندازه ترکیه در تحولات سوریه مداخله کند.

فشار تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی ایران، از جمله این دلایل بوده است.

ترکیه از سوی دیگر به دلیل موقعیت جغرافیایی خود و هم‌مرزی با سوریه، در موقعیت بهتری برای تاثیرگذاری بر تحولات این کشور قرار دارد.
آنکارا با بهره‌گیری از سیاست‌های فعال‌تری در زمینه حمایت از گروه‌های مخالف بشار اسد، اعم از کردها یا سایر گروه‌های اپوزیسیون، توانسته نقش پررنگ‌تری در بحران سوریه ایفا کند.
همچنین ترکیه با برقراری ارتباط نزدیک با روسیه و ایران در مذاکرات مختلف از جمله روند آستانه، توانسته به عنوان یک بازیگر کلیدی در حل و فصل مسائل سوریه ظاهر شود.
این دیپلماسی فعال، ترکیه را قادر ساخته تا به‌طور موثرتری در تحولات سوریه حضور داشته باشد.

علاوه بر این، سیاست‌های داخلی ایران در سال‌های اخیر به گونه‌ای بوده که اولویت‌های داخلی و منافع منطقه‌ای تغییر کرده است.
ایران به جای تمرکز مستقیم بر سوریه، بیشتر بر روی مسائل داخلی، بحران اقتصادی و چالش‌های بین‌المللی مانند تحریم‌ها و برنامه هسته‌ای متمرکز شده است.
در حالی که ترکیه توانسته است با استفاده از دیپلماسی و ابزارهای مختلف، همچون ایجاد پایگاه‌های نظامی در شمال سوریه و بهره‌برداری از روابط با گروه‌های مختلف اپوزیسیون، نقش خود را در تحولات سوریه تحکیم کند.

در نهایت، ترکیه به دلیل دیدگاه‌های سیاسی متفاوتی که در قبال سوریه دارد، نسبت به ایران عملکرد متفاوتی از خود نشان داده است.

*هدف ترکیه

آنکارا نه تنها به دنبال تثبیت حضور نظامی خود در شمال سوریه است، بلکه به‌دنبال حفظ امنیت ملی و مقابله با تهدیدات کردی، به‌ویژه گروه پ‌ک‌ک، در داخل و خارج از کشور می‌باشد.
این سیاست‌های ترکیه، به آن اجازه داده است تا دست بالا را در تحولات فعلی سوریه داشته باشد، در حالی که ایران در مواجهه با تحولات مختلف در سوریه، همچنان با محدودیت‌های جدی در عرصه نظامی و اقتصادی روبرو است.