استیضاح یا سناریوی تغییر قدرت؟ تلاش مخالفان برای مهندسی کابینه و سیاست‌های کلان دولت

اخبار اقتصادی پایشگر– افشاگری رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس درباره عدم تزریق به‌موقع ارز به بازار، به‌ویژه در روزهای حساس، نشان‌دهنده یک چالش جدی در سیاست‌گذاری ارزی کشور است.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری پایشگر، اینکه سه تا چهار میلیارد دلار ارز که باید وارد بازار می‌شد، عمداً نگه داشته شده، این گمانه را تقویت می‌کند که نوعی بازی پشت پرده در جریان بوده است.
چنین اقدامی می‌تواند به افزایش نوسانات نرخ ارز، فشار بر معیشت مردم و حتی ایجاد فرصت برای سوداگران منجر شود.
مهم‌تر اینکه، پاسخ نهادهای مسئول به این مسئله، یعنی “تعطیل بودن”، نشان‌دهنده ضعف در مدیریت بحران ارزی است.

در این میان، توجه به استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، که قرار است فردا ۱۲ اسفند ماه برگزار شود، حائز اهمیت است.

این استیضاح در شرایطی اتفاق می‌افتد که بسیاری از چالش‌های اقتصادی کشور، از جمله نوسانات ارزی، به عملکرد بانک مرکزی و وزارتخانه‌های مرتبط بازمی‌گردد.
اما نکته‌ای که در افشاگری اخیر مطرح شد، این است که تصمیم‌گیری درباره تزریق ارز به بازار تنها در اختیار وزیر اقتصاد نیست و نهادهای دیگر، از جمله بانک مرکزی و حتی سایر وزارتخانه‌ها، در این امر نقش دارند.
بنابراین، سوال اساسی این است که چرا تنها همتی در کانون اتهام قرار گرفته است؟

*سپر بلا

یکی از احتمالات این است که همتی به‌عنوان وزیر اقتصاد، به‌نوعی سپر بلا شده و سایر نهادهای دخیل در ماجرا از پاسخگویی مصون مانده‌اند.
در بسیاری از موارد، در سیستم تصمیم‌گیری اقتصادی ایران، مسئولیت‌های مختلف میان نهادهای گوناگون توزیع شده و همین مسئله باعث می‌شود که هنگام بروز بحران، تمرکز انتقادات بر روی یک فرد خاص باشد، درحالی‌که تصمیمات پشت پرده به‌صورت گروهی گرفته شده است.
از این منظر، ممکن است استیضاح همتی بیش از آنکه بر مبنای عملکرد واقعی او باشد، بخشی از یک سناریوی سیاسی برای کاهش فشار از روی دیگر بخش‌های دولت یا مدیریت بحران در سطح افکار عمومی باشد.

*تئوری توطئه مخالفان

همچنین، احتمال دارد که عدم ورود ارز به بازار به‌صورت عمدی و با اهداف خاصی صورت گرفته باشد.
برخی تحلیلگران معتقدند که در چنین شرایطی، گروه‌هایی که از افزایش نرخ ارز سود می‌برند، ممکن است در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی تأثیرگذار باشند.
در این صورت، هدف می‌تواند تأثیرگذاری بر سیاست‌های کلان اقتصادی، تغییر در ترکیب تیم اقتصادی دولت، یا حتی بهره‌برداری‌های سیاسی در آستانه تغییرات احتمالی در ساختار مدیریتی کشور باشد.
اگر چنین سناریویی صحت داشته باشد، استیضاح همتی تنها یک پرده از یک نمایش بزرگ‌تر خواهد بود.

در نهایت، این اتفاق بار دیگر مسئله شفافیت در تصمیمات اقتصادی کشور را برجسته می‌کند.
اگر سه تا چهار میلیارد دلار ارز در زمانی که باید، وارد بازار نشده، مسئولیت آن نباید صرفاً بر دوش یک فرد گذاشته شود، بلکه لازم است تمامی نهادهای دخیل در این تصمیم‌گیری مورد پرسش قرار گیرند.
در غیر این صورت، مشکل نه‌تنها حل نخواهد شد، بلکه امکان تکرار آن در آینده نیز وجود دارد، و این چرخه معیوب، همچنان معیشت مردم را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

*انفعال مجلس شورای اسلامی

مجلس ایران در سال‌های اخیر همواره درباره کنترل بازار ارز بحث کرده، اما تاکنون طرح جامع و موثری ارائه نداده است.
یکی از دلایل این موضوع، پیچیدگی و چندبعدی بودن مسئله ارز در کشور است.
نوسانات ارزی در ایران تنها به سیاست‌های داخلی مربوط نمی‌شود، بلکه به عوامل بین‌المللی، تحریم‌ها، میزان صادرات نفت، ورود ارزهای حاصل از صادرات غیرنفتی و حتی سیاست‌های بانک مرکزی بستگی دارد.
به همین دلیل، مجلس به‌جای ارائه یک طرح مشخص، بیشتر به نظارت بر عملکرد دولت و بانک مرکزی پرداخته و گاهی با اهرم‌هایی مانند استیضاح یا تذکر، سعی کرده سیاست‌های ارزی را تحت تأثیر قرار دهد.

از سوی دیگر، برخی معتقدند که مجلس به دلیل نداشتن ابزارهای اجرایی کافی و اختلافات درون حاکمیتی، نتوانسته مستقیماً وارد سیاست‌گذاری ارزی شود.
در بسیاری از موارد، تصمیمات کلان ارزی در نهادهایی مانند شورای عالی امنیت ملی، بانک مرکزی و دولت گرفته می‌شود و مجلس تنها نقش نظارتی دارد.
البته، برخی نمایندگان طرح‌هایی برای مدیریت بازار ارز پیشنهاد داده‌اند، اما این طرح‌ها یا به نتیجه نرسیده‌اند یا در برابر منافع برخی گروه‌های اقتصادی و دولتی متوقف شده‌اند.
به همین دلیل، کنترل بازار ارز همچنان به‌عنوان یک معضل باقی مانده و مجلس نقش فعالی در ارائه یک راهکار پایدار برای آن نداشته است.